Het onderzoek in het kort
Op 31 januari 2020 opende in de wijk Tuinwijk-Oost in Utrecht “Deelhub De Grifthoek”, ondergebracht in de reeds bestaande parkeergarage De Grifthoek. In deze deelhub zijn deelauto’s beschikbaar die via een app van het platform Juuve tegen betaling te gebruiken zijn. Er werd gestart met een aanbod van vijf verschillende deelauto’s; sommige elektrisch, andere rijdend op benzine. Dit aanbod is in de loop van 2020 uitgebreid met nog twee auto’s en een busje. Er zijn diverse automerken beschikbaar en sommige deelauto’s zijn voorzien van kinderzitjes. Sinds half september zijn er ook vijf elektrische deelfietsen beschikbaar, in de toekomst worden daar elektrische scooters en elektrische bakfietsen aan toegevoegd. Het doel van de gemeente is dat bewoners van Tuinwijk-Oost en de omringende wijken Wittevrouwen, de Vogelenbuurt en de Binnenstad kennis kunnen maken met (elektrische) deelmobiliteit. De pilot in Deelhub De Grifthoek duurt drie jaar. Als de pilot succesvol is, wil de gemeente Utrecht meer deelhubs openen, verspreid over de stad. Ons onderzoek naar de introductie van Deelhub De Grifthoek liep van januari tot oktober 2020. Het doel van het onderzoek was om middels kwantitatieve en kwalitatieve methoden zicht te krijgen op het reisgedrag en attitudes ten aanzien van verschillende vervoersmiddelen van bewoners rondom Deelhub De Grifthoek en hoe deze veranderden na de opening van de deelhub. Vragen die wij beoogden te beantwoorden waren: Hoe denken buurtbewoners over deelautogebruik en over voor- en nadelen van de eigen auto en deelauto’s? Wat zijn emotionele en rationele overwegingen om (deel)auto’s te gebruiken? Leidt de opening van de deelhub tot veranderingen in attitudes en reisgedrag? Die laatste vraag konden we uiteindelijk niet goed beantwoorden doordat ons onderzoek verstoord werd door de coronapandemie en lockdown.
Conclusies & aanbevelingen
Twee soorten reizigers kijken op een andere manier naar de mogelijkheden van deelauto’s: autobezitters vergelijken deelauto’s met hun eigen auto, terwijl mensen die geen auto bezitten de mogelijkheden van de deelauto vergelijken met die van het OV.
Zowel autobezitters als niet-autobezitters zien voordelen aan deelautogebruik: het zorgt voor meer ruimte op straat en is goed voor het milieu. Er blijken echter allerlei niet-rationele, emotionele overwegingen en gevoelens van eigen waarde en vrijheid een rol te spelen waardoor autobezitters sterk hechten aan hun eigen auto.
Deelautogebruik vraagt om het vooraf plannen van een reis. Dat is iets waar OVreizigers al mee bekend zijn, maar voor autobezitters een hobbel lijkt om deelauto’s te gaan gebruiken.
Levensveranderingen (bijvoorbeeld met pensioen gaan of een verhuizing) zijn momenten waarop mensen overwegen de privéauto weg te doen. Maar door een gebrek aan kennis over deelauto’s en het vastzitten in gewoontegedrag komen zij daar uiteindelijk toch vaak niet toe. Gemeenten zouden door het makkelijk beschikbaar maken van informatie over deelauto’s en door het geven van meer bekendheid aan de mogelijkheden van deelauto’s hierop in kunnen spelen.
Ervaren OV-reizigers, meestal zonder eigen auto, gebruiken vaker deelauto’s dan autobezitters. Het is belangrijk om oog te houden voor onbedoelde neveneffecten van de introductie van deelauto’s: het zou maatschappelijk onwenselijk zijn als het vooral OV-reizen zijn die vervangen worden door deelauto’s.
Zowel autobezitters als niet-autobezitters vinden het belangrijk om voor verschillende activiteiten verschillende deelauto’s te kunnen kiezen (wat betreft grootte, elektrisch/niet-elektrisch, diverse merken). Daarom is een groot divers en flexibel aanbod in een deelhub als De Grifthoek belangrijk.
Deelauto’s kunnen bijdragen aan het vergroten van de maatschappelijke participatie van mensen met een laag inkomen die zich geen eigen auto kunnen veroorloven. De overheid kan een rol spelen in het aan deze groepen beschikbaar stellen van deelauto’s tegen geringe kosten.
Of een Deelhub, waarbij deelauto’s overdekt en geconcentreerd op één locatie staan, de voorkeur heeft boven deelauto’s die verspreid staan over de stad, daarover verschillen de meningen. Voor sommigen draagt de Deelhub bij aan het gevoel van gemeenschap in de buurt, omdat er samen met andere bewoners auto’s gedeeld worden. Anderen zien deelauto’s liever in de straat staan, omdat ze daar zichtbaarder zijn en dichterbij huis staan. Mensen zijn het er wel over eens dat een Deelhub ook goed voor andere functies gebruikt kan worden, bijvoorbeeld als centrale plek in de buurt om postpakketten te brengen en laten bezorgen, of als centrale plek voor het delen van voorwerpen (zoals gereedschap).
Of de opening van Deelhub De Grifhoek geleid heeft tot veranderingen in attitudes en reisgedrag bij buurtbewoners kon niet goed bekeken worden, omdat onze vragenlijstmetingen verstoord werden door de coronapandemie en lockdown.
Download hier het volledige rapport